Thảm họa thiên nhiên 2,5 triệu năm trước đã thay đổi sự tiến hóa của nhân loại như thế nào?

Thảm họa thiên nhiên đang nhắc đến có thể là sự kiện thiên thạch Yucatan hoặc sự kiện phun trào Hangambirano, cả hai sự kiện đều xảy ra khoảng 65 triệu năm trước và không phải là 2,5 triệu năm trước 

Tuy nhiên, sự kiện thảm họa tồn tại 2,5 triệu năm trước được gọi là sự kiện khủng long đại tuyệt chủng (The Great Dying) và là thảm họa của loài sống toàn cầu lớn nhất từ trước đến nay. Sự kiện này gây ra khoảng 90% loài trên trái đất tuyệt chủng, bao gồm cả khủng long, và giảm sự đa dạng sinh học rất nghiêm trọng. Nó dường như đã để lại hệ quả lớn trong quá trình tiến hóa.

Theo các nhà khoa học, sau sự kiện này, các loài sống phải chịu nhiều áp lực để tiến hóa để phù hợp với môi trường mới. Nó đã dẫn đến việc ra đời của các sinh vật mới và giúp tiến hóa của loài người trong quá trình lịch sử. Các nhà khoa học cho rằng nếu không có sự kiện khủng long đại tuyệt chủng, sự đa dạng sinh học của trái đất có thể sẽ khác hoàn toàn so với hiện tại.

Trong lịch sử tiến hóa lâu dài của loài người, chúng ta từng là động vật thuần chay. Tuy nhiên, trong một thảm họa thiên nhiên khoảng 2,5 triệu năm trước, con người buộc phải tìm kiếm nguồn năng lượng và chất dinh dưỡng mới từ nhiều nguồn khác nhau.

Con người trở thành loài ăn tạp

Con người có hệ thống tiêu hóa rất linh hoạt cho phép chúng ta tiêu hóa nhiều loại thức ăn. So với các loài động vật khác, con người có ruột tương đối dài, tạo môi trường tốt để chúng ta tiêu hóa các loại carbohydrate phức tạp. Ngoài ra, trong miệng còn có một số enzym tiêu hóa như amylase và protease, giúp chúng ta tiêu hóa thức ăn giàu tinh bột và protein hiệu quả hơn. Những đặc tính này cho phép chúng ta thu được chất dinh dưỡng từ nhiều loại thực phẩm khác nhau.

Ảnh minh họa. Ảnh: Missionblue

Cấu trúc răng của con người thích nghi với các loại thức ăn khác nhau. Chúng ta có nhiều loại răng khác nhau, bao gồm răng cửa sắc và răng nanh nhọn cũng như răng hàm. Những cấu trúc răng chuyên biệt này cho phép chúng ta cắt, cắn và nghiền các loại thực phẩm khác nhau. Răng cửa và răng nanh thích hợp để nghiền thức ăn như thịt, trong khi răng hàm và răng hàm sau thích hợp để nhai sợi thực vật và thức ăn cứng.

Con người cũng đã phát triển trí thông minh và khả năng sử dụng công cụ tiên tiến, mang lại cho chúng ta những lợi thế to lớn trong việc thu thập và chế biến thực phẩm. Chúng ta có thể sử dụng các công cụ để chế tạo và sử dụng các công cụ săn bắt và hái lượm khác nhau, chẳng hạn như cung tên, lưới, ngư cụ, v.v., để thu thập và đánh bắt các nguồn tài nguyên động vật và thực vật. Đồng thời, chúng ta cũng có thể thay đổi tính chất và mùi vị của thực phẩm thông qua việc nấu, chế biến và nướng. Điều này cho phép chúng ta sử dụng tốt hơn các chất dinh dưỡng được cung cấp bởi thực vật và động vật.

Sự thích nghi của con người với thực phẩm cũng liên quan đến văn hóa và môi trường. Các vùng và dân tộc khác nhau có sở thích và thói quen ăn uống khác nhau. Ví dụ, một số dân tộc có chế độ ăn dựa trên thực vật, chẳng hạn như gạo và đậu ở các nước châu Á, trong khi những dân tộc khác có chế độ ăn dựa trên thịt, chẳng hạn như cá hồi và thịt bò ở các nước Bắc Âu. Sự lựa chọn thực phẩm đa dạng này cũng là kết quả của việc con người thích nghi với nhiều môi trường và nguồn tài nguyên khác nhau.

Ảnh minh họa. Ảnh: Zhihu

Tác động của thiên tai đến sự tiến hóa của loài người

Thiên tai có thể thúc đẩy sự phát triển về khả năng thích ứng và kỹ năng sinh tồn của con người. Trước thảm họa thiên nhiên, con người buộc phải thích nghi nhanh chóng và nâng cao khả năng sinh tồn, trốn thoát. Khả năng thích ứng mạnh mẽ này rất quan trọng trong quá trình tiến hóa sinh học. Khi đối mặt với thiên tai, con người buộc phải nâng cao khả năng quan sát và ứng phó với khủng hoảng, đồng thời phát triển các cơ chế nhận thức nhạy cảm hơn và chiến lược sinh tồn hiệu quả hơn.

Chẳng hạn, sau hàng ngàn năm thường xuyên đối mặt với lũ lụt, con người đã chọn xây dựng những thành phố trên mặt nước và những con tàu nổi để đối phó với mối đe dọa do lũ lụt gây ra. Quá trình thích ứng lâu dài này đã thúc đẩy sự tiến bộ của nền văn minh nhân loại và định hình cách chúng ta sống ngày nay.

Thiên tai cũng có tác động quan trọng đến các khía cạnh xã hội trong quá trình tiến hóa của loài người. Trước những thảm họa quy mô lớn, con người phải đoàn kết lại để cùng nhau giải quyết khó khăn. Hợp tác và gắn kết xã hội đã trở thành yếu tố then chốt cho sự sống còn và phục hồi của con người. 

Thiên tai buộc mọi người phải đến với nhau và cùng nhau giải quyết vấn đề. Điều này thúc đẩy sự hình thành ý thức cộng đồng, củng cố các mối quan hệ và sự phát triển của xã hội loài người. Sự xuất hiện của một số thiên tai trong lịch sử như động đất, lũ lụt đã thúc đẩy con người hợp tác xây dựng pháo đài và cùng chống lại thiên tai. Những nỗ lực chung này đã định hình lại cơ cấu xã hội của chúng ta, nhấn mạnh tầm quan trọng của tinh thần đồng đội và sự hỗ trợ lẫn nhau.

Ảnh minh họa. Ảnh: Missionblue

Tác động cuối cùng của thảm họa thiên nhiên đối với sự tiến hóa của loài người là ở cấp độ di truyền. Theo nghiên cứu mới đây, các cá nhân của một số nhóm người sống sót sau thảm họa thiên nhiên trong lịch sử thường có đột biến gen thích nghi với môi trường thảm họa. Những đột biến này có thể làm cho các cá nhân có khả năng chống chọi và thích nghi tốt hơn với môi trường thảm họa. Theo thời gian, những gen này đã được truyền lại về mặt di truyền cho các thế hệ tương lai, từ đó nâng cao sức đề kháng tổng thể của con người.

Ví dụ, ở những vùng thường xuyên có bệnh sốt rét, các biến thể di truyền kháng ký sinh trùng sốt rét dần dần chiếm ưu thế trong quần thể, khiến người dân ở những vùng này có khả năng kháng bệnh sốt rét cao hơn. Cơ chế truyền gen như vậy rất quan trọng đối với quá trình tiến hóa của loài người. Các nhóm người kế thừa thành công các gen thích nghi có nhiều khả năng sống sót hơn khi đối mặt với các thảm họa thiên nhiên trong tương lai.

Mối liên hệ giữa hệ tiêu hóa của con người và tính ăn tạp

Miệng và răng của chúng ta là điểm khởi đầu của hệ thống tiêu hóa. Răng của con người có hình dạng và chức năng khác nhau, bao gồm răng cửa sắc, răng nanh sắc và răng hàm cứng. Những chiếc răng đặc biệt này giúp chúng ta nhai được nhiều loại thức ăn khác nhau. Răng cửa của chúng ta được sử dụng để nghiền nát thức ăn, răng nanh được sử dụng để nhai thịt và răng hàm của chúng ta được sử dụng để nghiền sợi thực vật.

Miệng của chúng ta cũng chứa tuyến nước bọt, tuyến nước bọt này có chứa một loại enzyme tiêu hóa gọi là amylase, có tác dụng phân hủy tinh bột thành đường. Amylase bắt đầu hoạt động khi chúng ta nhai thức ăn có chứa tinh bột. Điều này cũng giải thích tại sao khi ăn bánh mì hoặc cơm, chúng ta cảm thấy đồ ăn có vị ngọt hơn.

Thức ăn sau đó đi qua cổ họng vào thực quản và sau đó vào dạ dày. Dạ dày là cơ quan có tính axit cao, tiết ra axit dạ dày và các enzym tiêu hóa để phân hủy thức ăn. Sự hiện diện của các axit và enzyme tiêu hóa này cho phép dạ dày tiêu hóa nhiều loại thực phẩm khác nhau, bao gồm thịt, rau và trái cây. Môi trường axit của dạ dày giúp tiêu diệt vi khuẩn và virus tiềm ẩn trong thực phẩm.

Tiếp theo, hệ tiêu hóa đẩy thức ăn chưa được tiêu hóa vào ruột non. Ở ruột non, thức ăn được phân hủy và hấp thụ sâu hơn. Thành trong của ruột non có nhiều cấu trúc nhung mao nhỏ gọi là “lông ruột”, giúp làm tăng đáng kể diện tích bề mặt hấp thụ của ruột non. Sự hiện diện của cấu trúc này tạo điều kiện thuận lợi cho việc hấp thụ các chất dinh dưỡng, bao gồm carbohydrate, chất béo và protein.

Ảnh minh họa. Ảnh: Zhihu

Cuối cùng, các hạt thức ăn không được hấp thu sẽ đi vào ruột già. Ruột già chủ yếu hấp thụ nước và muối và chuyển hóa chất thải thực phẩm thành phân. Trong quá trình này, một số vitamin K, B và các chất có lợi khác có thể được tạo ra.

Do tính chất ăn tạp của hệ tiêu hóa của con người, chúng ta có thể tiếp cận nhiều loại chất dinh dưỡng hơn và có khả năng thích ứng tốt hơn với những thay đổi trong môi trường và nguồn cung cấp thực phẩm. Nó cũng là một trong những yếu tố quan trọng trong sự thành công trong quá trình tiến hóa của loài người chúng ta.

Sở dĩ con người trở thành loài ăn tạp là kết quả của sự kết hợp của nhiều yếu tố. Theo nghiên cứu, những thay đổi môi trường quy mô lớn đã xảy ra trên Trái Đất vào thời điểm đó, dẫn đến sự tuyệt chủng của nhiều loài thực vật và sự đứt gãy trong chuỗi thức ăn. Con người trong thời kỳ này phải đối mặt với những thách thức sinh tồn nghiêm trọng và phải thích nghi với các nguồn thực phẩm mới, bao gồm thịt động vật và các nguồn thực phẩm khác. Kết quả là con người nhanh chóng thích nghi với việc ăn tạp, điều này đã trở thành một trong những cột mốc quan trọng trong quá trình tiến hóa của chúng ta.