Thuyết tiến hóa do Darwin đề xuất có thực sự đáng tin?

Về nguồn gốc sự sống, mỗi người ở mỗi thời đại khác nhau lại có các quan điểm khác nhau. Mặc dù chúng ta biết rằng thực sự có nhiều nghi ngờ về thuyết tiến hóa của Darwin nhưng cho đến nay, thuyết tiến hóa là lý thuyết tốt nhất về nguồn gốc loài người.

Năm 2012, tạp chí khoa học Frontiers của Mỹ đã phát động một cuộc khảo sát về "những lý thuyết khoa học đẹp nhất", họ đã mời các nhà nghiên cứu khoa học và học giả nhân văn đề cử những lý thuyết mà họ yêu thích. Khoảng vài trăm người đã tham gia cuộc khảo sát, trong đó "thuyết tiến hóa" và "thuyết tương đối" nhận được sự ủng hộ đáng kể.

Dawkins, giáo sư danh dự tại Đại học Oxford, tin rằng thuyết tiến hóa do Darwin đề xuất là một trong những lý thuyết hay nhất. Ông tin rằng: "Trong lịch sử nhân loại, không lý thuyết nào có thể giải thích được nhiều sự thật với những giả định đơn giản như vậy". Trên thực tế, thuyết tiến hóa đã được ca ngợi ngay từ khi ra đời nhưng nó cũng gặp phải những nghi ngờ kể từ đó cho đến tận thời điểm hiện tại.

Nếu như sự tiến hóa được cộng đồng các nhà khoa học và công chúng chấp nhận ở thời đại Darwin, thì lý thuyết chọn lọc của ông trong những năm 1930 được xem như lời giải thích chính yếu cho quá trình này, và ngày nay đã trở thành nền tảng cho lý thuyết tiến hóa hiện đại. Ảnh: CNN

Năm 1859, Darwin xuất bản cuốn “Nguồn gốc các loài”, gây ra nhiều tranh cãi và nghi ngờ trên diện rộng. Trong một trăm năm tiếp theo, những nghi ngờ về thuyết tiến hóa vẫn tiếp tục. Đặc biệt trong những thập kỷ gần đây, câu nói “Thuyết tiến hóa của Darwin đã bị lật đổ” thỉnh thoảng xuất hiện trên báo, sách. Năm 2006, một tuyên bố được hơn 500 nhà khoa học cùng ký tên lại gây náo động và nhanh chóng lan truyền khắp thế giới, có thông tin cho rằng "500 nhà khoa học đã đặt câu hỏi về thuyết tiến hóa của Darwin". Điều này khiến nhiều người hoang mang: “Thuyết tiến hóa có thực sự sai lầm không?”

Một trong những điều đáng chú ý nhất trong cuốn “Nguồn gốc các loài” ra mắt năm 1859 của Charles Darwin, chính là việc ông đưa ra được giả thuyết tiến hóa trong thời điểm các nhà khoa học vẫn chưa biết cơ chế di truyền của các loài động vật diễn ra như thế nào. Phải đến tận năm 1950, với việc Watson và Crick phát hiện ra DNA, chúng ta mới có được câu trả lời chính xác về tiến hóa. Ảnh: ZME

Chúng ta hãy xem lại sự xuất hiện của thuyết tiến hóa và những vấn đề mà nó đã giải quyết. Từ xưa đến nay, con người luôn có tính tò mò và khám phá thế giới tự nhiên. Mọi người muốn biết những câu hỏi như "có gì trên thế giới", "nó đến từ đâu" và "tại sao nó lại xảy ra". 

Đầu thế kỷ 18, với sự phát triển của khám phá địa lý và phân loại sinh học, đặc biệt là việc Linnaeus sáng tạo ra “phương pháp nhị phân” để đặt tên cho sinh vật, câu hỏi đầu tiên đã được giải đáp tương đối rõ ràng. Tuy nhiên, đối với câu hỏi thứ hai, quan điểm phổ biến lúc bấy giờ cho rằng Chúa tạo ra vạn vật, tuy nhiên quan điểm này thiếu cơ sở khoa học và không thể giải thích được sự giống và khác nhau giữa các sinh vật. 

Sau nhiều thập kỷ quan sát và nghiên cứu, Darwin đề xuất giả thuyết cho rằng các loài có nguồn gốc từ một tổ tiên chung và dần dần tiến hóa thông qua chọn lọc tự nhiên. Lý thuyết của ông chắc chắn đã thách thức lý thuyết về sự sáng tạo ra thế giới của Chúa, nó gây ra những cuộc tranh luận gay gắt về tôn giáo và triết học vào thời điểm đó, đồng thời truyền cảm hứng cho các nhà khoa học khám phá cơ chế tiến hóa sinh học.

Sự phát triển của công nghệ gen có lẽ là đóng góp quan trọng nhất cho các nghiên cứu liên quan tới sinh học tiến hóa kể từ ngày giả thuyết của Darwin ra đời. DNA tồn tại trong tất cả các sinh vật sống, cũng đồng nghĩa với việc có khả năng mọi loài trên Trái Đất đều tiến hóa từ cùng một tổ tiên. Ảnh: CNN

Về câu hỏi thứ ba, Darwin đề xuất thuyết chọn lọc tự nhiên, tức là động lực tiến hóa của loài xuất phát từ quan niệm sinh tồn của kẻ mạnh nhất thông qua chọn lọc tự nhiên. Tuy nhiên, vào thời điểm đó, do có tương đối ít bằng chứng về hóa thạch chuyển tiếp và lý thuyết về sinh học phân tử vẫn chưa xuất hiện nên Darwin thiếu bằng chứng đầy đủ để hỗ trợ cho câu trả lời của ông cho câu hỏi này. 

Tuy nhiên, với sự phong phú và phát triển của nghiên cứu khoa học tiếp theo, thuyết tiến hóa đã được củng cố hơn nữa. Khi ngày càng có nhiều bằng chứng được phát hiện, các học giả tiếp theo đã kết hợp tầm quan trọng của đột biến vào lý thuyết tiến hóa và đưa ra các cơ chế di truyền Mendel để giải thích sự di truyền và biến thể. 

Điều này cho phép phát triển thuyết tiến hóa trên cơ sở Darwin và hình thành một hệ thống lý thuyết về tiến hóa toàn diện. Những phát triển này làm cho thuyết tiến hóa trở nên phức tạp hơn và ngày càng có nhiều người bắt đầu tin vào nó. Quá trình làm phong phú và phát triển thuyết tiến hóa phù hợp với quy luật hiểu biết của chúng ta về sự vật, đồng thời còn cho thấy khoa học là một hệ thống mở và không ngừng phát triển.

Thông thường, những nhà nghiên cứu tiến hóa hay có xu hướng chỉ ra những điểm khác biệt giữa những loài sinh vật hiện tại so với tổ tiên của chúng, nhưng đồng thời cũng luôn tìm kiếm những đặc tính giống nhau tồn tại cho đến tận bây giờ. Điều này khiến chúng ta có thể thấy rõ quá trình tiến hóa, cũng như thể hiện sự tinh vi trong việc hình thành loài. Ảnh: Zhihu

Nghiên cứu về tiến hóa sinh học có ý nghĩa quan trọng đối với thế giới quan của chúng ta. Sự hiểu biết của con người về nguồn gốc các loài sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sự hiểu biết và cách nhìn của chúng ta về thế giới. 

Thuyết tiến hóa đã gây tranh cãi kể từ khi nó xuất hiện và cuộc tranh luận chưa bao giờ dừng lại. Trên thực tế, xét về mặt cơ bản, thuyết tiến hóa cũng dựa trên rất nhiều cơ sở khoa học và có thể chịu đựng được sự nghiên cứu kỹ lưỡng trong thời gian dài hàng triệu năm. Xét cho cùng, đây chỉ là một giả thuyết và lý thuyết này sẽ tiếp tục được cải thiện và sửa đổi trong những năm tới.